1 Παρουσίαση προβληματος

Λίγες μέρες πριν ο γράφων ασχοληθεί με την παρούσα ενότητα ο κος Άκης Σκέρτσος είχε δηλώσει «Έχουμε την ευλογία να ζούμε σε μια χώρα που μας χαρίζει απλόχερα καθημερινά τέτοιες μαγικές εικόνες [ενός ηλιοβασιλέματος]». Υπάρχει μια συνηθισμένη παρανόηση σε διάφορους κύκλους ότι ο ήλιος δύει μόνο στην Ελλάδα, υποννοώντας ότι οι άλλες χώρες έχουν συνεχώς νύχτα, σαν την Μόρντορ, ή συνεχώς ημέρα. Δεν θα ασχοληθούμε εδώ με αυτή την γεωγραφικο-αστρονομική αστοχία, αλλά με ένα άλλο ζήτημα που προκύπτει. Τι φέρνει ευτυχία στον άνθρωπο;

Ευτυχία φέρνει το να δύει ο ήλιος στη χώρα σου, όπως υπονοεί ο κος Άκης Σκέρτσος; Ή μήπως ευτυχία να είναι να έχεις τη δυνατότητα να απολαύσεις ένα ηλιοβασίλεμα, αντί να υδρώνεις στον εργσιακό σου χώρο ή αντί να τρως τα νύχια σου από το άγχος τού πώς θα πληρώσεις την επιβίωσή σου;

Προς τούτο θα μελετήσουμε το μέγεθος της ευτυχίας που νιώθουν οι πολίτες διαφόρων χωρών και θα το συγκρίνουμε με διάφορες παραμέτρους οικονομικές και εργασιακές. Σε πρώτη φάση κατεβάσαμε από το Our World in Data δεδομένα από διάφορες χώρες και διάφορα έτη που αφορούν τις απαντήσεις στην ερώτηση «Θεωρώντας ότι το 0 αντιστοιχεί στην χειρώτερη δυνατή ζωή και το 10 στην καλύτερη, σε πιο σημείο του διαστήματος 0-10 βρίσκεστε;». Λόγω καθυστέρησης στην εκτέλεση του κώδικα, παρουσιάζουμε μόνο το αρχικο κομμάτι του πίνακα:

Entity Code Year Cantril.ladder.score
Afghanistan AFG 2011 4.258
Afghanistan AFG 2012 4.040
Afghanistan AFG 2014 3.575
Afghanistan AFG 2015 3.360
Afghanistan AFG 2016 3.794
Afghanistan AFG 2017 3.632

Πριν προχωρήσουμε στις συγκρίσεις που προαναφέραμε, ας εξετάσουμε τις σχέσεις χώρας με χώρα για το τελευταίο έτος που καταγράφεται στα δεδομένα μας (2024).

Ζουμάροντας λίγο τη σελίδα για να διαβάσουμε τις «ψείρες» των ετικετών, βλέπουμε πως η Ελλάδα (GRC), όσον αφορά το επίπεδο ευχαρίστησης από τη ζωή (5.776) το 2024, βρίσκεται στην ίδια ομάδα με το Μαυροβούνιο (MNE), τη Βολιβία (BOL), την Κροατία (HRV), την Τζαμάικα (JAM), τη Δομινικανή Δημοκρατία (DOM), την Κιργιζία (KGZ), τη Λιβύη (LBY), τη Μολδαβία (MDA), τη Μογγολία (MNG) και τον Μαυρίκιο (MUS). Κοντολογίς, η Ελλάδα ανήκει στη Δύση.

2 Τα λεφτά φέρνουν την ευτυχία

2.1 Κατά κεφαλήν ΑΕΠ

Το αγαπημένο απόφθεγμα ενός αμοραλιστή είναι ότι τα λεφτά φέρνουν την ευτυχία. Είναι έτσι; Σε ποιον βαθμό συμβαίνει αυτό; Αντλήσαμε δεδομένα από το Our World in Data που αφορούν το κατά κεφαλήν ΑΕΠ διαφόρων χωρών. Τα παρουσιάζουμε λακωνικά παρακάτω.

Entity Code Year GDP.per.capita X900793.annotations
Afghanistan AFG 1950 1156 NA
Afghanistan AFG 1951 1170 NA
Afghanistan AFG 1952 1189 NA
Afghanistan AFG 1953 1240 NA
Afghanistan AFG 1954 1245 NA
Afghanistan AFG 1955 1246 NA

Πόσο πολύ συμβάλει η οικονομική ευρωστία του μέσου ανθρώπου στο πόσο ευχαριστημένος νιώθει από τη ζωή του; Το παρακάτω διάγραμμα διασποράς μάς φανερώνει ότι υπάρχει έντονη σχέση μεταξύ τους. Μεγαλώνοντας το ετήσιο εισόδημα, μεγαλώνει και η ευχαρίστηση από τη ζωή. Υπολογίζοντας το πόσο έντονο είναι αυτο το φαινόμενο της παράλληλης αυξητικής συμπεριφοράς, βρίσκουμε συντελεστή μονοτονικής συσχέτισης Spearman 0.8188597, όπερ υποδηλώνει ότι είναι πολύ ισχυρό.

Ας δούμε τι συμβαίνει και από χώρα σε χώρα, ενώνοντας με τεθλασμένες γραμμές τα σημεία που αφορούν την κάθε μία.

Παρατηρούμε ότι από ένα επίπεδο και πάνω, ο βαθμός ικανοποίησης δεν αλλάζει σημαντικά. Μπορεί αυτό να σημαίνει ότι τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία, αλλά η έλλειψή τους φέρνει σίγουρα δυστυχία. Θα μπορούσαμε να πούμε πως μέχρι τα \(35 \ 000\) δολάρια ο κυρίαρχος παράγοντας ευχαρίστησης ή δυστυχίας είναι τα χρήματα. Μετά, όταν ξεπερνάμε τα \(35 \ 000\) δολάρια, αρχίζουν να μπαίνουν στο παιχνίδι πιο ενεργά κι άλλοι παράγοντες.

Κλείνοντας αυτή την υποενότητα θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι συσχετίσεις που βρήκαμε δεν δηλώνουν απαραιτήτως αιτιότητα, αλλά συνύπαρξη. Δηλαδή, δεν βρήκαμε ότι το χρήμα φέρνει την ευτυχία, αλλά ότι όταν υπάρχει αύξηση του χρήματος, τότε υπάρχει και αύξηση της ευχαρίστησης της ζωής. Μπορεί και τα δύο να συνεξαρτώνται από έναν άλλο παράγοντα. Φυσικά, ναι μεν δεν δείξαμε ότι έχουν σχέση αιτίου-αιτιατού, αλλά ούτε και την αποκλείσαμε κιόλας. Αυτό θα είναι το αποτέλεσμα μιας άλλης έρευνας ή εμπλουτισμού της παρούσης.

2.2 Διάμεσο εισόδημα

Θα παραμείνουμε στην εξέταση της σχέσης μεταξύ του χρήματος και ικανοποίησης, εξετάζοντας αυτή τη φορά έναν άλλον δείκτη εισοδήματος, το ημερίσιο διάμεσο εισόδημα της κάθε χώρας. Το διάμεσο εισόδημα είναι αυτό πάνω από το οποίο έχει ο μισός πληθυσμός και κάτω από το οποίο ο άλλος μισός. Για λόγους ευκολίας του γράφοντος τα δεδομένα αντλήθηκαν πάλι από τη σελίδα Our World in Data και παρουσιάζονται εν περιλήψει ακολούθως.

Entity Code Year Median..2021.prices….Income.or.consumption.consolidated X1103374.annotations
Albania ALB 1996 7.419331 NA
Albania ALB 2002 7.117155 NA
Albania ALB 2005 8.300112 NA
Albania ALB 2008 8.939034 NA
Albania ALB 2012 8.768968 NA
Albania ALB 2014 8.827485 NA

Αρχικά παρουσιάζουμε το διάγρμμα διασποράς που συνδέει το διάμεσο εισόδημα με το επίπεδο ικανοποίησης από τη ζωή στη χώρα σου.

Και με αυτόν τον δείκτη οικονομικής ευρωστίας φαίνεται η αύξηση του εισοδήματος να πηγαίνει παρέα με την αύξηση της ικανοποίησης. Ταύτα έρχεται να επιβεβαιώσει και ο συντελεστής Spearman, ο οποίος όντας 0.8076949 υποδηλώνει ότι αυτή η ζεύξη είναι πολύ ισχυρή.

Ας εμφανίζουμε και λίγο καλύτερα τα αποτελέσματα της κάθε χώρας.

Και πάλι βλέπουμε, όπως και στην περίπτωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ότι η ικανοποίηση από τη ζωή συνδέεται έντονα με τα χρήματα μέχρι κάποιο σημείο, αλλά από κάποιο σημείο και πέρα αυτή η σύνδεση αρχίζει να εξασθενεί.

3 Χαρά και εργασία

Ακούμε συχνά-πυκνά για τον ευεργετικό ρόλο της εργασίας και το πόσο απίθανο είναι κάποιος να μην την επιθυμεί. Από το «Η εργασία απελευθερώνει» του Άουσβιτς, μέχρι το ότι ο Κων/νος Μητσοτάκης κρατήθηκε διαυγής επειδή εργαζόταν και δεν τεμπέλιαζε. Συνήθως αυτές τις δηλώσεις τις ακούς από ανθρώπους που θέλουν να εργαστείς γι’ αυτούς με έναν συμφέροντα για τους ίδιους τρόπο ή από ανθρώπους που έχουν την αυταπάτη ότι δουλειά είναι το να καταβροχθίζεις δημόσιο χρήμα. Εν πάση περιπτώσει, εμείς εδώ θα εξετάσουμε αν όντως η ποσότητα της εργασίας τονώνει την ψυχολογία μας.

Για να φέρουμε εις πέρας αυτό το εγχείρημα συλλέξαμε δεδομένα από το Our World in Data για τις ετήσιες ώρες εργασίας σε διάφορες χώρες για μια πλειάδα ετών και τα παρουσιάζουμε εν περιλήψει ακολούθως.

Entity Code Year Working.hours.per.worker
Argentina ARG 1972 1999.328
Argentina ARG 1973 1996.000
Argentina ARG 1974 1992.842
Argentina ARG 1975 1989.689
Argentina ARG 1976 1986.542
Argentina ARG 1977 1983.399

Σε πρώτη φάση, όπως ανέκαθεν, απεικονίζουμε με ένα διάγραμμα διασποράς που συνδέει τις ετήσιες ώρες εργασίας με το επίπεδο ευχαρίστησης από τη ζωή.

Δεν θέλει να έχεις μάτια αετού για να δεις ότι όσο περισσότερες ώρες εργάζεται κανείς, τόσο λιγότερο ευχαριστημένος είναι από τη ζωή του. Η αλήθεια είναι πως είναι πολύ κουραστικό να πρέπει να αποδείξεις τα αυτονόητα, αλλά αφού μπήκαμε στο χορό, θα χορέψουμε κι επομένως θα ανατρέξουμε και στον συντελεστή Spearman. Όντας αυτός αρνητικός και με εγγύτητα στο \(-1\) (-0.6218885) επιβεβαιώνει κι αυτός το «βου+α=βα», δηλαδή ότι περισσότερες ώρες εργασίας πάνε μαζί με λιγότερη ικανοποίηση από τη ζωή.